MẤT KHỨU GIÁC VÀ COVID

MẤT KHỨU GIÁC VÀ COVID - 19

tháng 9 17, 2021

1.Mất khứu giác là gì?

Mất khứu giác là mất khả năng ngửi mùi hoàn toàn, giảm khứu giác là mất một phần khả năng ngửi mùi. Nếu mất khứu giác 1 bên thường không được nhận ra. Hầu hết bệnh nhân bị mất khứu giác có nhận thức bình thường về các chất mặn, ngọt, chua, đắng, cay nhưng không cảm thấy ngon miệng (điều này chủ yếu phụ thuộc vào khứu giác). Do đó, bệnh nhân thường phàn nàn kèm với việc mất cảm giác vị giác (mất vị giác) và ăn không ngon miệng.

2.Mất khứu giác có nguy hiểm không?

Người bị mất khứu giác có thể không phát hiện ra các mùi gây hại như rò rỉ gas, hóa chất độc hại hoặc mùi khói sinh ra khi có hỏa hoạn,… gây ra những hiểm họa khôn lường. Hoặc có thể ăn phải thực phẩm ôi thiu mà không biết, dẫn đến bệnh lý nhiễm trùng đường tiêu hóa. Hoặc nhẹ nhàng hơn là gây ảnh hưởng chất lượng cuộc sống do ăn không ngon miệng.

3.Chúng ta nhận biết mùi như thế nào?

Khứu giác là giác quan đầu tiên và quan trọng chúng ta sử dụng khi vừa chào đời. Khứu giác của con người kém phát triển hơn so với hầu hết động vật có vú và côn trùng. Con người chỉ có thể phân biệt được tối đa 10 ngàn mùi, loài chó có thể phân biệt hơn 220 triệu mùi. Để ngửi được bình thường thì cần:

- Sự toàn vẹn về đường dẫn truyền thần kinh khứu giác

- Sự thông thoáng của đường hô hấp mà cụ thể là không khí phải đến được vùng ngửi.

- Chất phải ngửi được (bay hơi, tan được trong nước và mỡ, có ít nhất 1015 các phân tử mùi trong 1mL không khí)

Sự mẫn cảm khứu giác cũng tùy thuộc vào sự đói, sự thèm ăn. Một số mùi khi đói ngửi tốt hơn khi no là do chức năng điều hòa sinh lý của cơ thể.

Sơ lược sinh lý con đường khứu giác: Phân tử mùi trong không khí đến vùng ngửi của mũi (trần của mỗi hốc mũi), được các tế bào khứu giác tiếp nhận và tín hiệu về trung ương dưới dạng xung thần kinh. Sau đó các xung thần kinh sẽ đến hành khứu giác rồi sau đó đến đồi thị và cuối cùng là vỏ não. Ở vỏ não sẽ phân tích và giúp chúng ta nhận ra mùi hương đó gì.

4.Nguyên nhân thường gặp gây mất khứu giác là gì?

Có rất nhiều nguyên nhân gây mất khứu giác, trong đó các nguyên nhân chính bao gồm:

- Chấn thương đầu (người lớn trẻ tuổi).

- Các bệnh nhiễm trùng do vi rút và bệnh Alzheimer (người cao tuổi).

- Nhiễm trùng đường hô hấp trên trước đó, đặc biệt là nhiễm cúm, có liên quan đến 14 đến 26% số tất cả các trường hợp có giảm khứu giác hoặc mất khứu giác.

- Các loại thuốc có thể góp phần gây mất khứu giác trên những bệnh nhân nhạy cảm. Các nguyên nhân khác bao gồm chiếu tia xạ ở đầu và ở cổ, phẫu thuật mũi hoặc phẫu thuật xoang gần đây, khối u ở mũi và ở não và các độc tố.

- Chưa có bằng chứng khẳng định thuốc lá gây mất khứu giác.

- Mất khứu giác có thể là triệu chứng sớm và là một dấu hiệu của bệnh COVID-19.

5.Mất khứu giác liên quan gì đến COVID-19?

- Theo NHS (Anh) và Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC), ba triệu chứng chính của Covid-19 là:

ØSốt

ØHo liên tục mới xuất hiện/ hoặc đau họng

ØMất khứu giác và / hoặc vị giác

- Ở một số người chỉ 1/3 số triệu chứng này có thể là biểu hiện lâm sàng duy nhất của Covid-19 do đó mất khứu giác hoặc vị giác đột ngột có liên quan đến Covid-19, ngay cả khi không có các triệu chứng khác như sốt và ho dai dẳng.

- Tỷ lệ mất khứu giác ở khoảng 20-50% tổng số bệnh nhân trên toàn thế giới.

- Các nghiên cứu khác nhau đã chỉ ra rằng mất khứu giác và vị giác trong Covid-19 phổ biến hơn ở những người trẻ tuổi hơn so với những bệnh nhân lớn tuổi và không có sự khác biệt lớn giữa nam và nữ, mặc dù một vài nghiên cứu cho thấy phụ nữ trẻ có chỉ số BMI cao.

- Tỉ lệ mất khứu giác ở các nước phương Tây cao hơn so với các nước Đông Á.

6.Tại sao nhiễm COVID - 19 lại gây mất khứu giác?

Cơ chế mất mùi trong Covid-19 vẫn đang được nhiều nhà nghiên cứu tìm hiểu một cách đầy đủ. Giả thuyết được nhiều tác giả chấp nhận nhất như sau:

- Ở những người bị nghẹt mũi và chảy nước mũi, sự tắc nghẽn vật lý của mũi với chất nhầy ứ đọng sẽ làm giảm giảm khứu giác như ở các bệnh nhân mắc SARS, cảm lạnh và cúm. Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân Covid-19 bị mất khứu giác thường không bị nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi. Vậy mất khứu giác ở bệnh nhân Covid-19 phải do cơ chế khác.

- Tế bào thần kinh khứu giác không có các thụ thể liên kết với SARS-CoV-2 (ACE2 hoặc TMPRSS2). Do đó, sự xâm nhập trực tiếp của virus SARS-CoV-2 vào các Neuron khứu giác trong mũi hoặc vào hành khứu giác (thuộc não) là rất khó xảy ra.

- Mặc dù các tế bào thần kinh khứu giác không biểu hiện có các thụ thể ACE2 / TMPRSS2, có một loại tế bào khác trong mũi nằm bên cạnh các tế bào thần kinh khứu giác được gọi là tế nâng đỡ (sustentacular cell/ supporting epithelial cell) biểu hiện cả 2 thụ thể ACE2 và TMPRSS2. Các tế bào này có chức năng hỗ trợ cho các tế bào thần kinh khứu giác trong mũi và có thể chết do nhiễm Covid 19.

- Tuy nhiên, việc mất đi các tế bào nâng đỡ không dẫn đến cái chết của các tế bào thần kinh khứu giác mà gây ra rối loạn chức năng cảm giác (gây ra bởi sự co lại của lông mao), điều này có thể giải thích cho việc mất khứu giác đột ngột.

7.Mất khứu giác do nhiễm COVID - 19 có phục hồi được không?

- Khi các tế bào nâng đỡ chết đi, tế bào gốc của cơ thể sẽ nhanh chóng tái tạo các tế bào nâng đỡ mới trong khoảng 3-7 ngày. Sau đó trong khoảng 1-2 ngày tiếp theo, các lông mao trên tế bào thần kinh khứu giác được tái tạo, cho phép các chất tạo mùi một lần nữa liên kết với các tế bào thần kinh và khứu giác phục hồi bình thường trong vòng 1-2 tuần.

- Một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân Covid-19 mất khứu giác có thể xảy ra lâu hơn, trong vài tuần hoặc có thể vài tháng. Lý do là có thể một vùng lớn hơn của mũi bị ảnh hưởng với nhiều tế bào biểu nâng đỡ bị tổn thương dẫn đến các tế bào thần kinh khứu giác bị chết và do đó cần nhiều thời gian hơn để tái tạo.

8.Tiên lượng trong điều trị mất khứu giác ra sao?

- Những trường hợp mất khứu không có nguyên nhân rõ ràng cần chụp CT Scan or MRI để chẩn đoán. Mất khứu giác có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu tìm được nguyên nhân và điều trị nguyên nhân đó sớm.

- Mất mùi do cảm lạnh, dị ứng hoặc nhiễm trùng xoang cấp thường sẽ tự hết sau vài ngày. Trường hợp viêm xoang mạn tính gây mất mùi, khi đã lấy đi tác nhân viêm, khứu giác không phải lúc nào cũng phục hồi.

- Những người bị mất khứu giác bẩm sinh không có khả năng ngửi được mùi suốt đời và không có khái niệm gì về mùi. Hiện nay KHÔNG có phương pháp chữa trị hay điều trị chứng mất khứu giác bẩm sinh.

* TÓM GỌN LẠI

- Mất khứu giác có thể là một phần của quá trình lão hóa bình thường nếu quá trình diễn ra từ từ.

- Các nguyên nhân phổ biến bao gồm viêm đường hô hấp trên, viêm xoang và chấn thương đầu.

- Các trường hợp mất khứu giác cần được thăm khám, điều trị kịp thời và hợp lý.

- Những trường hợp mất khứu không có nguyên nhân rõ ràng cần chụp CT Scan or MRI để chẩn đoán

- Mất khứu giác đột ngột là một triệu chứng phổ biến của Covid-19 có thể xảy ra mà không có bất kỳ triệu chứng nào khác (chẳng hạn như sốt hoặc ho). Khác với các tình trạng hô hấp khác (bệnh nhân bị mất khứu giác thường là do nghẹt mũi), ở Covid-19, đại đa số bệnh nhân bị mất khứu giác không bị nghẹt mũi.

----------------------------------------------------------------------------------

PHÒNG KHÁM TAI MŨI HỌNG THS BS TRẦN KHÔI NGUYÊN

Khám – Nội soi – Tư vấn – Điều trị tất cả các bệnh lý Tai Mũi Họng và vùng đầu mặt cổ, người lớn – trẻ em